اختلال پرخوری یک اختلال جدی در خوردن است که در آن بیمار مکرراً مقادیر زیادی غذا مصرف می‌کند و احساس می‌کند نمی تواند غذا خوردن را متوقف کند. تقریباً همه‌ی افراد در مواقعی پرخوری می‌کنند، مثلاً در تعطیلات وعده ‌های غذایی‌ بیشتری می‌خورند. اما برای برخی از افراد، پرخوری بیش از حد دارند که به نظر می‌رسد خارج از کنترل است و به یک اتفاق غیرعادی تبدیل می شود، و از مرز اختلال پرخوری عبور می‌کند. هنگامی که فرد دچار اختلال پرخوری می‌شود، ممکن است از پرخوری خجالت بکشد و با خود عهد کند که این کار را متوقف کند. اما آنقدر احساس اجبار می کند که نمی‌تواند در برابر اصرار مقاومت کند و به پرخوری ادامه می‌دهد. اما خوشبختانه می‌‌توان با روش‌های درمانی اختلال پرخوری، به این افراد کمک کرد.

علائم

اکثر افراد مبتلا به اختلال پرخوری دارای اضافه وزن یا چاق هستند، اما نه همه‌ی افراد. علائم و نشانه‌های رفتاری و عاطفی اختلال پرخوری عبارتند ازخوردن مقادیر زیاد غذا در یک زمان مشخص، مثلاً در یک دوره دو ساعته، احساس عدم کنترل بر عادات غذایی، غذا خوردن هنگام عدم گرسنگی یا حتی سیری، سریع غذا خوردن، خوردن تا زمانی که احساس سیری شدید آزار دهنده شود، به تنهایی یا مخفیانه غذا خوردن، احساس افسردگی، انزجار، شرم، گناه یا ناراحتی از غذا خوردن و رژیم گرفتن مکرر و بی‌فایده، و احتمالاً بدون کاهش وزن. این نوع اختلال پرخوری با بولمیا متفاوت است. در بولمیا بیمار پس از پرخوری، به طور منظم سعی می‌کند کالری اضافی خورده شده را با استفراغ، استفاده از ملین ها یا ورزش بیش از حد جبران کند. شدت اختلال پرخوری با تعداد دفعات وقوع پرخوری در طول یک هفته به شکل خفیف تا شدید تعیین می شود.

علل و عوامل خطر

علل اختلال پرخوری ناشناخته است. اما ژنتیک، عوامل بیولوژیکی، رژیم غذایی طولانی مدت و مسائل روانی، خطر ابتلا را افزایش می دهد. اختلال پرخوری در زنان بیشتر از مردان است. اگرچه افراد در هر سنی ممکن است به اختلال پرخوری مبتلا شوند، اما اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 شروع می شود. این اختلال در میان زنان نسبت به مردان شایع‌تر است. اگر والدین یا خواهر و برادر اختلال پرخوری داشته باشند، احتمال ابتلا بیشتر است. سابقه‌ی خانوادگی و ژن‌های ارثی احتمالاً خطر ابتلا به اختلال خوردن را افزایش می دهند.

رژیم گرفتن غیر اصولی در بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پرخوری یا محدود کردن کالری در طول روز، به خصوص اگر علائم افسردگی دارید، ممکن است باعث میل به پرخوری شود. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پرخوری احساس منفی نسبت به خود، و مهارت ها و دستاوردهای خود دارند. فوبیا، افسردگی، اختلال استرس پس از حادثه، اختلال دو قطبی یا سوء مصرف مواد می‌تواند باعث بروز این بیماری شود. سایر محرک های پرخوری می‌تواند شامل استرس و ترومای احساسی، تصور منفی از بدن و وزن خود و در دسترس بودن غذاهایی باشد که شخص عادت دارد در پرخوری به سراغ آن‌ها برود.

عوارض

در این بیماران ممکن است مشکلات روحی و جسمی مرتبط با پرخوری ایجاد شود. عوارضی همچون کاهش کیفیت پایین زندگی، مشکلات عملکرد در محل کار، زندگی شخصی یا موقعیت های اجتماعی و انزوای اجتماعی. عوارض جسمی همچون چاقی و شرایط پزشکی مرتبط با چاقی مانند فشارخون و چربی بالا، مشکلات مفاصل، بیماری قلبی، دیابت نوع دو، ریفلاکس معده، سندرم روده تحریک پذیر، سندرم تخمدان پلی کیستسک، برخی سرطان‌ها، آسم و برخی اختلالات تنفسی مرتبط با خواب. و اختلالات روانپزشکی مانند: افسردگی، اختلال دوقطبی، اضطراب و مصرف مواد

چه زمانی باید از دیگران کمک گرفت

مشغله‌های حاصل از زندگی روزمره گاهی باعث بی‌تفاوتی ما نسبت به سلامت می‌شود. اگر علائم اختلال پرخوری دارید، در اسرع وقت به دنبال کمک پزشکی باشید. مشکلات پرخوری می‌تواند در دوره خود از کوتاه مدت تا عود کننده متفاوت باشد یا در صورت عدم درمان ممکن است سال ها ادامه داشته باشد. در کنار درمان، در مورد علائم و احساسات خود با مشاور، متخصص تغذیه یا یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. اگر تمایلی به درمان ندارید، با فردی که به او اعتماد دارید در مورد آنچه که می‌گذرانید صحبت کنید. خانواده، یک دوست، یکی از عزیزان، یک معلم یا مشاور مذهبی هم می‌تواند به شما کمک کند تا اولین قدم ها را برای درمان موفق اختلال پرخوری بردارید. پس از کمک گرفتن از دیگران دریغ نکنید. از سویی یک فرد مبتلا به اختلال پرخوری ممکن است در پنهان کردن رفتار متخصص شود و تشخیص این مشکل را برای دیگران سخت کند. اگر عزیزی دارید که فکر می‌کنید ممکن است علائم اختلال پرخوری داشته باشد، درباره نگرانی‌های او صادقانه و بدون قضاوت صحبت کنید، برای یافتن یک درمانگر، مشاور تغدیه یا روانشناس به عزیزتان کمک کنید، او را تشویق و حمایت، و در صورت تمایل شخص با او همراهی کنید

تشخیص و درمان

برای تشخیص اختلال پرخوری، پزشک ممکن است یک ارزیابی روانشناختی و بحث در مورد عادات غذایی و سبک زندگی را توصیه کند. همچنین ممکن است از شما بخواهد که آزمایش‌های دیگری را برای بررسی پیامدهای سلامتی اختلال پرخوری، مانند کلسترول بالا، فشار خون بالا، مشکلات قلبی، دیابت و اختلالات تنفسی مرتبط با خواب انجام دهید.

روان درمانی

هدف از درمان اختلال پرخوری دستیابی به عادات غذایی سالم است. از آنجایی که پرخوری می‌تواند با شرم، تصور ضعیف از خود و سایر احساسات منفی همراه باشد، درمان ممکن است به این مسائل و سایر مشکلات سلامت روان مانند افسردگی نیز بپردازد. با دریافت کمک برای پرخوری، می توانید یاد بگیرید که چگونه کنترل بیشتری بر غذا خوردن خود داشته باشید. آموزش مهارت های رفتاری می‌تواند در تحمل استرس، تنظیم احساسات و بهبود روابط با دیگران کمک کند، که همه اینها میل به پرخوری را کاهش می دهد.

درمان دارویی و رژیم غذایی

داروهایی نیز وجود دارد که در تنها صورت تشخیص پزشک متخصص با در نظر گرفتن موارد احتیاط تجویز می‌شود. داروهایی همچون ویوانس، توپیرامات و داروهای ضد افسردگی می‌تواند به درمان علائم پرخوری کمک کند.

برخی از بیشتر مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی که برای سرکوب اشتها یا کمک به کاهش وزن توصیه می‌شوند، ممکن است اثرگذار باشند. اما این خطر وجود دارد که توسط افراد مبتلا به اختلالات خوردن مورد استفاده نادرست قرار گیرند. اگر می‌خواهید از مکمل‌های غذایی یا گیاهان دارویی استفاده کنید، حتما با درمانگر خود در میان بگذارید. طبیعی بودن محصولات همیشه به معنای ایمن بودن نیست. مکمل‌ها یا گیاهان می‌توانند عوارض جانبی جدی و یا با سایر داروها به طرز خطرناکی تداخل داشته باشند.

برنامه‌های کاهش وزن معمولاً تا زمانی که اختلال پرخوری درمان نشود، توصیه نمی‌شوند، زیرا رژیم غذایی ممکن است دوره‌های پرخوری بیشتری را آغاز کند و کاهش وزن را با شکست روبرو کند. اما در صورت لزوم، برنامه های کاهش وزن معمولاً تحت نظارت پزشک انجام می شود تا اطمینان حاصل شود که نیازهای تغذیه ای شما برآورده شده است. برنامه‌های کاهش وزن که محرک‌های پرخوری را بررسی می‌کنند، می‌توانند به‌ویژه زمانی که درمان شناختی رفتاری دریافت می‌کنید، مفید باشند.

سبک زندگی و خود مراقبتی

به طور معمول، درمان اختلال پرخوری به تنهایی موثر نیست. اما علاوه بر کمک حرفه ای، می توانید این مراحل خود مراقبتی را برای تقویت برنامه درمانی خود انجام دهید. به درمان خود پایبند باشید. از جلسات درمانی غافل نشوید. اگر برنامه غذایی دارید، تمام تلاش خود را بکنید تا به آن پایبند باشید و اجازه ندهید که شکست‌ها تلاش‌های کلی شما را از مسیر خارج کنند.

از رژیم گرفتن خودداری کنید، مگر اینکه تحت نظارت باشد. تلاش برای رژیم گرفتن می‌تواند باعث بروز دوره‌های پرخوری بیشتر شود و منجر به چرخه معیوبی شود که شکستن آن سخت است. با درمانگر خود در مورد استراتژی های مناسب مدیریت وزن برای خود صحبت کنید

صبحانه بخورید. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پرخوری صبحانه را حذف می‌کنند. اما، اگر صبحانه بخورید، ممکن است کمتر مستعد خوردن وعده های غذایی با کالری بیشتر در اواخر روز باشید.

محیط خود را مرتب کنید. در دسترس بودن برخی غذاها می تواند باعث ایجاد پرخوری در برخی افراد شود. غذاهای پرخوری وسوسه انگیز را از خانه خود دور نگه دارید یا تا جایی که می‌توانید قرار گرفتن در معرض آن غذاها را محدود کنید.

مواد مغذی مناسب را دریافت کنید. فقط به این دلیل که ممکن است در طول پرخوری زیاد غذا بخورید به این معنی نیست که انواع مواد غذایی را می‌خورید که تمام مواد مغذی ضروری را تامین می‌کند. از درمانگر خود کمک بگیرید تا رژیم غذایی خود را برای تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری تنظیم کنید.

خود را از اعضای دلسوز خانواده و دوستانی که می‌خواهند شما را سلامت ببینند جدا نکنید. باور کنید که آنها بهترین‌هارا  برای شما می‌خواهند.

فعالیت بدنی داشته باشید. به خصوص اگر مشکلات سلامتی مرتبط با اضافه وزن دارید، از درمانگر خود بپرسید که چه نوع فعالیت بدنی برای شما مناسب است.

کمبود خواب با دریافت کالری بیشتر و الگوی نادرست غذا خوردن در ارتباط است. هر شب ۷ تا ۸ ساعت خواب با کیفیت داشته باشید.

زندگی با یک اختلال خوردن به ویژه اختلال پرخوری دشوار است زیرا شما باید روزانه با غذا سروکار داشته باشید. در اینجا چند نکته‌ی دیگرنیز برای کمک به شما در مقابله با این اختلال وجود دارد: بیش‌ از حد خودانتقادی نکنید. موقعیت هایی را که ممکن است باعث ایجاد رفتار مخرب در غذا خوردن شوند را شناسایی کنید تا بتوانید برای مقابله با آنها یک برنامه عملی ایجاد کنید. به دنبال الگوهای مثبتی باشید که می توانند به افزایش عزت نفس شما کمک کنند و خود را با اطرافیانتان یا سلبریتی‌ها مقایسه نکنید. یک دوست مورد اعتماد پیدا کنید که بتوانید در لحظه با اون در مورد اتفاقیاتی که رخ می‌دهد صحبت کنید. سعی کنید کسی را پیدا کنید که بتواند شریک شما در نبرد با پرخوری باشد و شما هم از او حمایت کنید. در هنگام ملاقات با درمانگر خود از پرسیدن سوالات خود دریغ نکنید و به سوالات وی به راحتی و صادقانه پاسخ دهید. با انجام کارهای سالمی مانند یوگا، مدیتیشن یا پیاده روی ساده به تقویت نفس و آرامش خود کمک کنید. در مورد احساسات و رفتارهای خود یادداشت برداری کنید. اینکار می‌تواند شما را نسبت به احساسات و اعمال خود و نحوه ارتباط آنها آگاه‌تر کند.

 زهرا حسینی توسل، دانشجوی دکترای تخصصی پژوهشی

زیرنظر: دکتر شیرین حسنی ­رنجبر، فوق­ تخصص غدد

مرکز تحقیقات چاقی و عادات غذایی